Chociaż sami nie przywiązujemy specjalnie wagi do Halloween, to zdarza nam się wykorzystać ten dzień jako pretekst. Właśnie w Halloween wybraliśmy się do Zofiówki w Otwocku, gdzie czas zatrzymał się jakieś 20 lat temu wraz z zamknięciem sanatorium. Właściwie to nie zatrzymał się! Jego upływ stopniowo zamienia to miejsce w ruinę…
Podobno legenda głosi, że na terenie zakładu można usłyszeć płacze, zawodzenia i kroki, a nawet zobaczyć ducha! Nam się to nie udało, w czasie naszej wizyty panowała tam absolutna cisza. Ale czy taka cisza nie daje wyobraźni jeszcze większej przestrzeni do budowania strasznych obrazów? Jeśli zapoznasz się z historią tego miejsca, zapewniam, że nie trudno będzie Ci je przywołać.
Zofiówka – jak powstał Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów
W 1908 r. niedawno powstałe Towarzystwo Opieki nad Ubogimi Nerwowo i Umysłowo Chorymi Żydami w Polsce rozpoczęło realizację projektu pierwszego społecznego zakładu dla umysłowo chorych na terenie Otwocka. Dzięki hojności Zofii Endelman, ktora w 1907 roku oddała na ten cel swoją biżuterię, zakupiono teren i zaczęto budować Zofiówkę.
W pierwszej kolejności wybudowano pawilon męski, następnie w 1910 r. w odległości 100 kroków od niego powstał pawilon dla kobiet. Był to budynek parterowy i składał się z dwóch dużych sypialni połączonych arkadami, sali dziennego pobytu, pokoju lekarza, pokoju zapasowego i urządzeń sanitarnych. W 1926 r. otwarto pawilon na 60 łóżek i po zaciągnięciu pożyczki w Magistracie, kolejny pawilon. W roku 1937 Zofiówka oferowała aż 275 łóżek. Pierwszym kierownikiem Zakładu był dr Samuel Goldflam (1852–1932) – neurolog, pionier mikroskopii układu nerwowego.
Do Zofiówki trafiali spokojni chorzy, którzy zdolni byli do zajmowania się jakąkolwiek pracą. Bo to właśnie praca miała być istotnym elementem terapii. Większość chorych leczono bezpłatnie na koszt Towarzystwa lub gmin. Nieliczni pacjenci leczeni byli na koszt swoich rodzin.
Zofiówka – II wojna światowa
W czasie II Wojny Światowej Zofiówka znalazła się na terenie getta uzdrowiskowego, którego likwidację rozpoczęto 19 sierpnia 1942 r. Rozstrzelano wówczas ponad 100 chorych i trzech lekarzy. Niektórym lekarzom udało się uciec, inni popełnili samobójstwo.
W 1943 r. Niemcy planowali zorganizować w Zofiówce ośrodek Lebensbornheim – Ostland. Oba domy miały pomieścić około 100 matek i 150 dzieci. Jeden z nich przeznaczony został na zakład położniczy, drugi zaś na żłobek oraz dom dziecka. Zakład miał zajmować się również germanizacją dzieci polskich i przystosowaniem ich do adopcji w rodzinach niemieckich. Te plany jednak nigdy nie zostały zrealizowane…
Zofiówka po wojnie i czasy współczesne
Po wojnie w Zofiówce było mi.in. Państwowe Sanatorium Przeciwgruźlicze im. Stefana Okrzei dla młodzieży w wieku powyżej 15 lat, a w 1967 r. zakład został włączony do Sanatorium im. Feliksa Dzierżyńskiego i odtąd leczył dorosłych chorych na gruźlicę płuc. Przed zamknięciem i przeprowadzką do Zagórza na Oddziałach Pulmonologii, Psychiatrii, Neuropsychiatrii w Zofiówce leczono dorosłych alkoholików, psychicznie chorych, młodocianych narkomanów i znerwicowanych. Od lat 90-tych budynki Zofiówki stoją puste i niszczeją. Powybijane szyby w oknach, graffiti na ścianach, śmieci to dzisiejszy obraz sanatorium w Otwocku.
Zofiówka – legendy i opowieści z duchami
Z biegiem lat Zofiówka obrosła w wiele legend o powracających tam duchach nieżyjących pacjentów. Jedna z nich opowiada o zakonnicy, która trafiła tam na leczenie po powrocie z afrykańskiej misji. Podobno próbowano ją wyleczyć ze schizofrenii, ale popełniła ona samobójstwo. Później jej dusza wielokrotnie miała nawiedzać pokój, w którym mieszkała i zrzucać własne obrazy ze ścian.
Co ciekawe, w zakładzie leczyła się Adela Tuwim – matka poety Juliana Tuwima. Jako prywatna pacjentka została przeniesiona poza getto, do domu przy ul. Ceglanej, a następnie, po likwidacji getta, ukryto ją w domu opiekunki. Tam poniosła śmierć, a jej zwłoki zakopano na terenie posesji. Po wojnie poeta przeniósł jej ciało do grobu rodzinnego w Łodzi, a tragedię opisał w wierszu „Matka”.
Zofiówka – dojazd i parking
Zofiówka znajduje się na terenie Otwocka pod Warszawą – ok. 30 km od centrum stolicy. Jadąc, warto posługiwać się mapami Google, gdzie należy wybrać miejsce oznaczone jako Opuszczony Zakład dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów Zofiówka, Jana Kochanowskiego 10P, 05-400 Otwock. Przed wejściem na teren można zaparkować auto wzdłuż drogi.
Planujesz podróż?
- Jeśli wybierasz się do Otwocka, koniecznie zajrzyj do naszego wpisu o Świdermajerach – Świdermajer w Otwocku | Drewniane perełki podwarszawskiej architektury
- Jeśli zaś szukasz pomysłu na spacer bądź wycieczkę w okolicach Warszawy, mnóstwo inspiracji znajdziesz tutaj: Okolice Warszawy na weekend | 10 pomysłów na spacer o każdej porze roku
- Wszystkie wpisy z naszych wycieczek w okolicach Warszawy znajdziesz tu: Mazowsze, a posty opisujące podróże po Polsce tutaj: Polska
Jeśli podobają się Wam nasze posty, zapraszamy do polubienia strony Aktywnych w podróży na Facebooku oraz do śledzenia naszego profilu na Instagramie. Będzie nam również miło, jeśli udostępnicie ten post swoim znajomym.
Jeśli spodobał Ci się post, możesz nas wesprzeć stawiając nam wirtualną kawę. Tym sposobem wspierasz naszą twórczość.
Dodatkowo, stawiając nam kawę, masz teraz możliwość odebrania za darmo 45 dni dostępu do bogatej biblioteki audiobooków BookBeat!
