Beskid nad Czeremchą z Lipowca – łatwy szlak przez nieistniejącą łemkowską wieś w Beskidzie Niskim

Czeremcha to jedna z nieistniejących łemkowskich wsi w południowej części Beskidu Niskiego, która niegdyś znajdowała się na Trakcie Węgierskim. Dziś jest to spokojna, zupełnie bezludna dolina. Szlak wiodący z Lipowca na przełęcz Beskid nad Czeremchą na granicy polsko-słowackiej daje możliwość spokojnego wędrowania z widokiem na rozległą dolinę, z historią w tle. Warto jednak przeczytać o tym miejscu zanim wyruszysz na wycieczkę, śladów dawnego życia pozostało tu bowiem niewiele. Nie spodziewaj się tutaj też tłumu wędrowców, to jeden z tych beskidzkich szlaków,  na których możesz, tak, jak my, nie spotkać nikogo!

Beskid nad Czeremchą – szlak pieszy z Lipowca

• Początek i koniec szlaku – wieś Lipowiec (obok agroturystyki „Ostoja”)

• Długość trasy: ok. 9 km

• Czas przejścia: 3-4 godz., w zależności o tego, ile czasu spędzisz na odpoczynku, fotografowaniu, itd. (warunki letnie, słonecznie i sucho)

• Przewyższenie: ok. 150 m

• Trudności: szlak łatwy

Lipowiec – dojazd i parkowanie

Jeśli chcesz wyruszyć na szlak z Lipowca, musisz dojechać tu transportem własnym. Komunikacja publiczna dojeżdża tylko do Jaślisk oddalonych od Lipowca o ok. 4 km. Auto można zaparkować wzdłuż drogi przy gospodarstwie agroturystycznym „Ostoja”. Tak naprawdę jest to jedyna opcja sensownego zaparkowania samochodu w Lipowcu.

Obecnie Lipowiec to niewielka osada, w której znajduje się dosłownie kilka domów oraz wspomniane gospodarstwo agroturystyczne. Na przełomie XIX i XX w. we wsi mieszkało ok. 600 osób. Niemal wszyscy byli Łemkami. II wojna światowa oraz powojenne wysiedlenia zmieniły to miejsce na zawsze. Po tutejszej XVII-wiecznej cerkwi właściwie nic nie pozostało (można zajrzeć na tzw. cerkwisko w drodze powrotnej z przełęczy). Nowa cerkiew – rozebrana po wojnie – stała w sąsiedztwie cmentarza, na którym zachowało się kilka nagrobków.

Żółty szlak z Lipowca

Tuż obok wspomnianego gospodarstwa znajduje się rozwidlenie szlaków, my ruszamy szlakiem żółtym w kierunku Beskidu nad Czeremchą, a tym samym granicy polsko-słowackiej. Na całej trasie pieszy szlak żółty pokrywa się z czarnym szlakiem rowerowym (to też jest pomysł na pokonanie tej trasy!). Po przekroczeniu mostka na potoku Bełcza, szlak prowadzi łukiem w lewo. Niebawem, po lewej stronie drogi zobaczysz pozostałości cmentarza wiejskiego w postaci kilku kamiennych nagrobków, a kawałek dalej, również po lewej stronie, widać sporo zrujnowanych zabudowań dawnego PGR-u.

Po ok. 15-20 minutach marszu docieramy do charakterystycznej drewnianej wiaty (po lewej stronie drogi) i do węzła szlaków (w lewo odchodzi stąd szlak niebieski prowadzący w pasmo graniczne). Tutaj rozpoczyna się teren dawnej wsi Czeremcha, a na jej początku znajdują się dwie tablice drogowe z napisami: Babadag 1034 km oraz Nordkapp 3190 km. Tablice te nawiązują do twórczości Andrzeja Stasiuka, a ściślej do książki „Jadąc do Babadag”, w której mieszkający w Beskidzie Niskim pisarz opisał klimat pobliskiego przejścia granicznego. Autorem tablic, a także drogowskazów, np. ul. Starowiślna w Krakowie 64 h, Tokaj 78 h czy Barania Góra 76 h, jest właściciel okolicznych gruntów.

Czeremcha – nieistniejąca wieś łemkowska

Jak wspomniałam na początku wpisu, Czeremcha to nieistniejąca już wieś łemkowska położona w dolinie potoku Bełcza, nieopodal granicy polsko-słowackiej. Jej nazwa pochodzi od rosnącego pospolicie w okolicy drzewa – czeremchy. Wieś znajdowała się na dawnym trakcie węgierskim, co nie pozostawało bez wpływu na jej rozwój. Na przełomie XIX i XX wieku Czeremchę zamieszkiwało ponad 400 osób, a większość stanowili Łemkowie. Po II wojnie światowej wieś całkowicie, podobnie, jak inne łemkowskie wsie, opustoszała – mieszkańców wysiedlono.

Wracając do naszego spaceru – wędrujemy dalej drogą, teraz przed nami otwiera się szeroka dolina – jedna z bardziej malowniczych w całym Beskidzie Niskim. Zatrzymujemy się przy dawnym cmentarzu wsi Czeremcha,  gdzie zachowało się również kilka krzyży przydrożnych. Po lewej stronie drogi znajdują się też pomnik i cerkwisko z zarysem murów otaczających teren świątyni i z żeliwnym krzyżem. Pomnik postawiono w 2011 r. dzięki staraniom potomków dawnych mieszkańców wioski na miejscu dawnej cerkwi pw. Opieki Matki Bożej. Zbudowano ją w 1883 r., jednak budowla została rozebrana w latach pięćdziesiątych XX w.

Idąc dalej, docieramy do sporej, nowej wiaty z kamiennym grillem. Można tutaj usiąść i posilić się. W prawo odchodzi droga, która prowadzi do zbiornika wodnego. My wędrujemy dalej prosto, mijając po prawej stronie resztki ruin strażnicy z czasów II wojny światowej (Uwaga! Może być zarośnięta i przez to mało widoczna.). Po kilkunastu minutach docieramy do celu czyli do Przełęczy Beskid nad Czeremchą. 

Przełęcz Beskid nad Czeremchą (581 m n.p.m.)

Na przełęczy, po polskiej stronie, znajdują się:  węzeł szlaków, kamienny krzyż, tablice informacyjne oraz witacz gminy Jaśliska (nawiązujący do tradycji miejscowego budownictwa), po słowackiej stronie zaś – całkiem spory schron turystyczny.

Przez przełęcz Beskid nad Czeremchą przebiegał Trakt Węgierski (zwany również winnym) czyli szlak handlowy prowadzący z południa na północ łącząc już w XIV w. południe Europy z basenem Morza Bałtyckiego. Drogą tą z Królestwa Węgierskiego, obejmującego dawniej również tereny dzisiejszej Słowacji, transportowano znakomite wino. Na przełęczy stała niegdyś karczma dla podróżnych. Pod koniec 1914 r. o graniczną przełęcz toczyły się ciężkie walki między armią rosyjską i austro-węgierską.

Przełęcz Beskid nad Czeremchą – gdzie dalej?

Z przełęczy Beskid nad Czeremchą można przedłużyć wycieczkę i skierować swe kroki do oddalonej o ok. 4 km słowackiej miejscowości Čertižne (szlak oznaczony kolorem zielonym). Czas dojścia to ok. 1 godz. Trasa częściowo wiedzie drogą asfaltową, jest to więc dobra opcja również na rower. W Čertižnem znajduje się greckokatolicka cerkiew pw. Wniebowstąpienia Pana Jezusa z 1928 r. oraz cmentarz z okresu I wojny światowej, na którym pochowano żołnierzy austro-węgierskich i rosyjskich.

My wracamy do wsi Lipowiec tą samą trasą, którą przyszliśmy na przełęcz. Po drodze zaglądamy jeszcze na cerkwisko we wsi Lipowiec.

Planujesz podróż?

• Jeśli wybierasz się w Beskid Niski, koniecznie sprawdź nasz post: Beskid Niski – atrakcje nie tylko dla wielbicieli górskich szlaków oraz pozostałe wpisy w kategorii Beskidy
• Jeśli zaś szukasz informacji o atrakcjach Podkarpacia, znajdziesz je tutaj: Podkarpacie natomiast pozostałe wpisy z naszych wycieczek i podróży po Polsce tutaj: Polska
• Jeśli podobają Ci się nasze posty, zapraszamy do polubienia strony Aktywnych w podróży na Facebooku oraz do śledzenia naszego profilu na Instagramie.
• Będzie nam również miło, jeśli udostępnisz ten post swoim znajomym. Możesz również zostawić komentarz pod wpisem.

Dodatkowo, stawiając nam kawę, masz teraz możliwość odebrania za darmo 45 dni dostępu do bogatej biblioteki audiobooków BookBeat!